Devletlerin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik tarihine katkıda bulunan incelemeler arasında şehir tarihleri önemli bir yere sahiptirler.
Bafra’mızın tarihine baktığımız zaman ise Osmanlı döneminde, Canik sancağı ve Trabzon vilayetinin başta gelen kazalarından bir tanesi olduğu görülmektedir. Osmanlı Devleti’ndeki genel modernleşme hareketinde eğitim alanındaki başarıları ile önemli bir yer tutmaktadır.
Dönemin taşrası olan Bafra, Başbakanlık Osmanlı arşivinde bulunan vesika ve dosyalara göre eğitim alanında karşımıza oldukça önemli unsurlar çıkmaktadır. 1872 senesinde Maarif Nazırı Derviş Paşa döneminde açılan Bafra (Zükur/Erkek) Rüşdiyesi ve 1900 senesinde açılan Bafra İnas (Kız) Rüşdiyesi.
Rüşdiyelerin genel olarak durumuna baktığımızda Erkek Rüşdiyesi’nin ilk yıllarındaki öğrenci mevcudu; 1898 yılında 64, 1899 yılında 66, 1900 yılında 77, 1903 yılında ise 109’dur. Öğrenci sayılarının Trabzon vilayeti dahilinde bulunan ve birçoğu da Bafra Rüşdiyesi ile aynı dönemde açılan diğer okullara nazaran yükselmesi ve okul binalarının Bafra halkı tarafından toplanan paralarla yapılması ve tamir edilmesi o dönemlerde Bafra’da eğitime ne kadar önem verildiğinin bir göstergesidir. Cumhuriyetin ilanından sonra rüşdiyenin adı önce Merkez Mektebi hemen sonra da Merkez İlkokulu olarak değiştirilmiştir. Şehrimizde ki erkek rüştiyesinin faaliyeti geçişinden 27 yıl sonra kızlar içinde rüştiye açma girişiminde bulunulmuş ve Bafra İnas (Kız) Rüşdiyesi açılmıştır. İnas Rüşdiyesinin açılması ile beraber devrin şartları içerisinde, Bafra’nın bu yönüyle Osmanlı Devleti’ndeki çoğu kaza merkezinin önünde olduğu da görülmüştür. Bu dönemde Trabzon vilayetinde sadece iki kız Rüşdiyesi olduğu düşünüldüğünde Bafra ahalisinin kızların eğitimi hususunda nedenli itinalı olduğu da görülmektedir. Yine bu okul da halktan toplanan paralarla ortaya çıkmıştır. Açıldığı dönemde 56 öğrencisi varken ertesi yıl bu sayı 100’e ulaşmış, 1902 yılında da okulun mevcudu 109’a çıkarak Trabzon’daki Samsun’daki kız okullarından çok daha fazla eğitim vermeye başlamıştır. Rüşdiye 1928 yılında Gazi İlkokulu adını almış bu tarihten sonra da kız erkek karma eğitimine geçmiştir.
Trabzon vilayetinin en büyük rüştiyelerinden olan kız/erkek Rüşdiyelerin için Bafra halkı tarafından sarf edilen bu çaba döneminde başarıya ulaşılmıştır. Bu okullardan mezun olanlar entelektüel kişilikleri ile şehrin gelişiminde ve sosyal yaşantısında olumlu katkılar gerçekleştirmişlerdir. Şehrin modernleşme sürecine ivme kazandırmışlardır.
Devrinde eğitime verilen önemle yeniden Karadeniz Bölgesinin önemli ilçelerinden biri olmamız temennisiyle eğitimi yüksek günler dilerim.