Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Ziraat Fakültesi akademisyenleri 1996 yılından bu yana yaptıkları çalışmalarla “maviyemişi (blueberry)” ülke ekonomisine kazandırdı.

OMÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Çelik, “maviyemiş” olarak bilinen üzümsü meyve ve diğer türlerde üniversitenin yeni atılımlarda bulunması adına fikir ve önerilerini Rektör Prof. Dr. Yavuz Ünal ile paylaştı. Rektörlük makamındaki ziyarette Rektör Ünal ile buluşan Prof. Dr. Çelik, hâlihazırda 5 adet tescilli maviyemiş ve 2 adet tescilli turnayemişine sahip OMÜ’deki maviyemiş ile öteki üzümsü meyvelere dair hazırladıkları yol haritasının ayrıntılarını Rektör Ünal’a iletti.

Maviyemiş, OMÜ’nün öncülüğünde sektörleşti
Ziyarette 1996 yılında bizzat OMÜ’nün başlattığı çalışmalarla dünyada blueberry olarak tanınan maviyemiş meyvesinin Türkiye’de sektör hâline geldiğini hatırlatan Prof. Dr. Hüseyin Çelik, “1 adet bitkisi ve 1 gram dahi meyvesi olmayan maviyemiş meyvesi, 1996’da üniversitemizin inisiyafi sonucunda ülkemizde bugün sektörleşmiş durumda. OMÜ, 5 adet maviyemiş çeşidini tescil ederek Türkiye’de maviyemiş fidancılığını da başlatan üniversite oldu. Günümüzde de özel sektör, yerli maviyemiş fidanı üretiminde ciddi bir potansiyele ulaştı. Ekiliş alanları 10 bin dekarı aşan maviyemiş yetiştiriciliğinde meyve üretimi hâlen 5 - 6 bin ton civarında. Hedefimizde; ilk etapta 100 bin ton maviyemiş üreterek ülkemizin bu alanda dünyada ilk 10 ülke arasında yer alması var. Dünyada 850 bin ton civarında bir üretimi olan maviyemiş sağlık açısından çok yararlı bir meyve ve birim alandaki getirisi, Karadeniz Bölgesi’ndeki temel bazı ürünlerin birim alandaki gelirlerinden 10 - 15 katı daha fazla olabilmekte” dedi.

Artık Antalya, Adana ve Mersin’de de üretiliyor
Türkiye’de farklı ekolojik koşulların sağladığı imkânlarla maviyemiş üretiminde OMÜ liderliğinde yeni bahçelerin kurulduğuna işaret eden Prof. Dr. Çelik, bu meyvenin ilgi görüp gözde bir ürün hâline geldiğini belirterek, “Artık ocak, şubat, mart, nisan aylarında alt rakımlarda erken veya yüksek rakımlı yerlerde ve eylül, ekim, kasım aylarında yani geç dönemlerde maviyemiş üretimine başladık. Günümüzde dünyada ocak, şubat aylarında güney yarım kürede bile çok az üretilebilen maviyemişleri Antalya, Adana, Mersin gibi illerde üretebiliyor duruma geldik. Sera ve topraksız tarım teknolojileri sayesinde ihracat şansı çok yüksek olan maviyemişleri yılın 10 ayı üretip satma imkânımızı kullanmaya başladık” bilgisini paylaştı.

OMÜ, tescilli 5 adet yerli üzüm çeşidine sahip
Maviyemişin yanı sıra Karadeniz Bölgesi'nin ünlü kokulu üzümleri üzerine de çalışmalar yapan Prof. Dr. Çelik, OMÜ Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Birimi, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve sivil toplum kuruluşlarının desteği ile 5 adet yerli üzüm çeşidini tescilleyerek bu üzüm çeşitlerinden fidan üretimi yaptıklarına dikkat çekti.
Kokulu üzüm çeşitleri hakkında Rektör Ünal’a bilgiler aktaran Prof. Dr. Çelik, bu üzümlerin üretimine dönük OMÜ’deki sürece dair şunları söyledi:
“Karadeniz Bölgesi’ndeki aşırı yağmur, nem, az ışık şartlarında ilaç kullanmadan, hastalanmadan yetişebilen kokulu üzüm çeşitlerimiz (rizpem, rizellim, rizessi, ülkemiz, çeliksu) ile yeni bağlar kurarak daha fazla fidan üretmeyi hedefliyoruz. Melezleme ıslahı çalışmalarını başlattığımız kokulu üzüm bağcılığında yeni ve yerli-millî üzüm çeşitlerimizin yanı sıra yerli maviyemiş çeşitlerimiz için de çalışma içindeyiz. Yeni araştırmacıları bu sahalara yönlendirerek bölge ve ülke tarımına yeni üzüm ve maviyemiş çeşitleri kazandıracağız.”

Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümünde farklı türlerle ilgili çalışmalar yapılıyor
OMÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü tarafından bölgeye kazandırılan turnayemişi, kekreyemiş, güzyemişi gibi kültür meyvelerinin yanında Karadeniz’in doğal florasında yetişen çayüzümü ile çobanüzümüne yönelik çalışmalardan da bahseden OMÜ’lü akademisyen Çelik, ayrıca altın çilek, aronya meyveleri ve serada 2 – 3 ürün alınabilecek kokulu üzümün yetiştiriciliği için de hazırlık yaptıklarını dile getirdi.

Maviyemişin sanayideki rolü
Maviyemiş başta olmak üzere birçok yeni meyve türünü ülkemize ve bölgeye kazandırmaya odaklandıklarını vurgulayan Prof. Dr. Çelik, maviyemişin sanayide işlenmesi için de çalışmaların sürdüğünü ve bu yönde maviyemiş reçeli, maviyemiş suyu, maviyemişli yaş pastalar üretildiğini sözlerine ekledi.
Görüşmede Prof. Dr. Çelik bölge için çok önemli olan kokulu üzüm, maviyemiş, turnayemişi, kekreyemiş, güzyemişi, aronya, altın çilek vb. bitkiler üzerine çalışacak yeni araştırıcılar, araştırma ve uygulama merkezi, doku kültürü ile fidan üretmek için akredite olmuş laboratuvarlar hakkında da Rektör Ünal ile bilgi ve görüş alışverişinde bulundu.

Rektör Ünal: “OMÜ, sahip olduğu ve geliştirdiği bütün ürünlerle bölge ve ülke ekonomisine katma değer sunmayı hedefliyor”
Rektör Prof. Dr. Yavuz Ünal ise OMÜ’nün her alanda sahip olduğu ve geliştirdiği ürünleri ticarileştirip bunların, bölge ve ülke ekonomisine katma değer sunması adına çok hassas ve titiz davrandıklarının altını çizerek bu doğrultudaki bütün proje ve araştırmaları fazlasıyla önemsediklerini kaydetti.
Ziyarette Prof. Dr. Çelik, OMÜ danışmanlığında Antalya’da üretilen maviyemişi Rektör Ünal’a ikram ederken bu bitkilere ilişkin çok yönlü araştırmalar ve gelecekte yapılabilecek çalışmalara dair belge ve kitapları da sundu.